Soesterkwartier 3 juni 2017, nog een keer “mensen” in de bunker bos Birkhoven.

Nog een keer was op verzoek van Wim Vivié de bunker naast de parkeerplaats van sportterrein Birkhoven open, hierna wordt de bunker het domein van de vleermuizen. Op verzoek en na het broedseizoen mocht de bunker nog één keertje open mede gezien de grote historische waarde. Dat hiervoor belangstelling was bleek wel, uit alle windstreken was men naar Amersfoort gekomen om van deze laatste unieke gebeurtenis getuige te zijn. Na wat elektriciteit’s problemen werd met de eerste rondleiding begonnen, in groepjes van ongeveer twaalf mensen.

Naast de parkeerplaats liggen twee vormloze merkwaardige heuvels, bij de eerste zijn wat afgeschuinde betonnen wanden te zien, achter deze heuvel ligt de tweede, een cirkelvormige heuvel, met een doorsnede van zo’n 30 meter, met twee betonnen voeten en twee betonnen blokken met een stalen oog, wat de opstelling van een oude zendmast doet vermoeden.

De bunker is eind 1943 als type 608 ontworpen, in opdracht van de toenmalige ‘Reichskommissar f.d.b.n. G. Abt. Siedlung und Bauten’ des tijds onder werknummer 434. De Lucht installatie werd verzorgd door ‘Fréd.C. Smets, beratender Ingengieur Den Haag’. Uit latere correspondentie van de gemeente zou de bunker bestemd zijn geweest als commandobunker voor de ‘General-kommissar für das Sicherheitswesen in het bezette Nederland Hanns Albin Rauter’ ’.

In begin 1944 werd met de bouw begonnen en was deze gereed medio 1944. De buitenwanden en dak zijn ongeveer 2 meter dik, de vloer 1.20 dik, de ruimten zijn ongeveer 2,50 meter hoog. De bunker bezat een eigen krachtbron voor de elektrische voorzieningen, voor die tijd moderne communicatie middelen een waterpomp een ventilatiesysteem en, met in het achterhoofd de eerste wereld oorlog, een gasfilterinstalatie.

In de periode 1948-1949 (voor die tijd was men waarschijnlijk bezig met de wederopbouw) duiken in het archief stukken op met het verzoek van de Amersfoortse padvinders om de bunker te mogen gebruiken, maar… het is Nederland dus hoe zit dat juridisch in elkaar? en dat heeft tijd nodig.

In augustus 1948 komt de gemeente er achter dat de padvinders er op eigen initiatief zijn ingetrokken en dat kon natuurlijk niet toen kwam de gemeente in actie en voorzag de bunker van een nieuw hangslot. Hierna staat de bunker leeg, de eerste berichten duiken weer op in september 1953 tijdens de ‘koude oorlog’.

‘Bunker in Birkhoven is ’n ideale commandopost voor de B.B. (Bescherming Bevolking) De  gemeente heeft destijds de bunker gekocht voor één gulden van het rijk, wat kunnen we er mee? De oplossing het stuk beton werd ingericht als commando-post voor de B.B., de gemeente spendeerde nog eens 20 mille en de bunker en was volgens het hoofd, de heer H. Blekking ‘de trots van de B.B.’ De inrichting was natuurlijk nog niet voltooid, men werkte hard om deze aan te brengen.

Een telefooncentrale met acht verbindingen op het ‘gewone’net, 80 speciale lijnen, die rechtstreeks aangesloten werden naar de wijkhoofden, uitkijkposten, politie-bureau, het gewestelijk commando enz. enz.

Er kwamen 5 radio-ontvangers, die de verbinding moesten onderhouden met 8 verkenningswagens. De bunker werd verder nog door een groot aantal mensen bevolkt die voor de eventuele herstelwerkzaamheden moesten zorgen voor o.a. gas, elektra en waterleidingen, verstrekking van voedsel e.d.

In december 1958 werd er een inbraak gemeld in deze ‘inbraakvrije’ bunker het deurslot was echter niet inbraak vrij ( hangslot uit 1948??). De padvinders van de Flehite-groep kijken bij de opening van hun nieuwe gebouw in 1963 glimlachend terug naar die korte periode in 1948 van inhuizing in de bunker, ‘tot ”de paarse dassen”na een korte tijd uit de bunker werden verdreven’. Tot 1966 was dit het laatste bericht van de bunker. In de periode 1954 tot 1967 is er nagenoeg niets terug te vinden, alleen dat de bunker werd onderhouden door de Fa. Wolter & Dros. Geheime zaken in de koude oorlog? Of werd er na 1954 niet meer door de B.B. geoefend?  Het is mogelijk dat de oorzaak gezocht moet worden in de omstandigheid dat in het voorgaande jaar.

Belangrijke wijzigingen zijn aangebracht in de situatie rond Birkhoven, het in gebruik nemen van het viaduct over de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort, wijziging in het tracé van de wegen en het bosgebied bij de bunker is tot parkeerterrein ingericht.  In februari 1967 werd de kwetsbare verbindingsapparatuur verwijderd en is de B.B. voornemens de bunker aan de gemeente over te dragen. De bunker schijnt al vóór 1967 al enige jaren  niet door de B.B. gebruikt te zijn. In 1969  het einde?

De gemeente aarzelt lange tijd, geschrokken van de kosten van herstel en vochtproblemen (100.000 – 150.00 gulden) om de bunker geschikt te maken voor een Gemeentelijk Centrum Civiele Verdediging (G.C.C.V.). Ondanks de technische en bouwkundige bezwaren adviseert de G.C.C.V. toch maar tot het inrichten als G.C.C.V., in mei 1968 was de kogel door de kerk: de bunker wordt herstelt.

Het herstel wat men voor ogen had is niet door gegaan waarschijnlijk mede omdat de dreiging van de koude oorlog niet meer zo gevoeld werd. De firma Bronswerk heeft ook nog een tijdje belangstelling getoond voor de bunker ten behoeve van geluidsmetingen.

Bijna 50 jaar zijn verstreken, naast de parkeerplaats van het sportterrein van de nu gehuisveste hockeyclub liggen te midden van de begroeiing de twee merkwaardige heuvels, vandaag 3 juni voor de allerlaatste keer open voor publiek, met ‘meester’ verteller Wim Vivié die nog één keer terug blikte op de geschiedenis van dit culturele erfgoed voordat het definitief ‘terug gaat naar de natuur’ en de vleermuizen het tot hun domein mogen maken!

Tegen de 400 mensen bezochten deze laatste “bunker-opening”.

 

Foto’s en verslag: Ton Schimmel

Bunker reportage klik hier.