Door Salim Labboui Jeugd Persbureau Soesterkwartier

In het Jeugd Persbureau wordt veel aandacht besteed aan de wijze van verslaglegging en het maken van foto’s. Als we alleen op pad zijn, is de truc dat ik foto’s maak waarbij het verhaal wat ik er later over schrijf, fotografisch is vastgelegd. Thuis zie ik de foto,s terug  en beleef weer waarvoor ik ze genomen heb. Zo ontstaat een artikel.

Op school besteden we momenteel aandacht aan de 1e en 2e wereldoorlogen. De geschiedenis en historie boeien mij. Toen mij gevraagd werd binnen het Jeugd Persbureau of ik een opdracht wilde doen heb ik gekozen om verslag te doen van Kamp Amersfoort. Mede doordat mijn klas er een dag later ook naar toe zou gaan.

Eerlijk gezegd, ben ik erg onder de indruk van wat ik gezien heb.

In hoeveel landen wordt op dit moment oorlog gevoerd? Hoeveel mensen zijn daar bij betrokken? En hoeveel kinderen? Wat betekent het als je als kind in een oorlogsland leeft?

Vele vragen die gaande de “tour” opborrelen stel ik aan mijn begeleider Karel.

Kamp Amersfoort.

Het barakken kamp werd in 1940 in eerste instantie opgericht voor de opgeroepen soldaten, die moesten gaan vechten tegen de Duitsers. Maar in mei 1940 gaf Nederland zich over en werd het Kamp door de bezetters in gebruik genomen.

Mensen die zich verzetten tegen de Duitsers of werk weigerden kwam hier terecht. Of degene die kritiek hadden. Alhoewel het een soort doorgangskamp was voor de gevangenen, zijn er veel mensen ook dood geschoten. Van de mensen naar Westerbork of een kamp in Duitsland werden vervoerd, zijn er ook maar weinig weer thuis gekomen.

Het vreemde of misschien ook weer niet, is dat men het Kamp een Politie doorgangskamp noemde. Het woord politie is daar wel blijven hangen daar er jaren de politieschool de Boskamp in is gevestigd. Nu is het nog steeds in gebruik voor de politie. De barakken van toen, zijn nu de leslokalen voor de politie, wel nu voorzien van verwarming en zo.

De kampbaas, Karl Peter Berg sloeg gevangenen met een stok, een gummiknuppel, een dik stuk hout, een bullepees en een karwats. Hij schopte ze met zijn laarzen. Hij onthield gevangenen die aan hongeroedeem leden het toch al slechte eten. Of al je niet luisterde werd je door de rozentuin gejaagd maar wel zo dat je door de struiken heen moest en je verwonde aan het gespannen prikkeldraad..  En commandant Karl Peter Berg was niet eens de ergste mishandelaar in Kamp Amersfoort.

In de periode 1941 tot 1945 hebben ongeveer 37.000 veelal politieke gevangenen voor korte of langere tijd vastgezeten in dit doorgangs ,tevens strafkamp dat onder direct bevel stond van de SS.

19 april 1945 werd het Kamp bevrijd door medewerkers van het Rode Kruis een dag later vertrokken de Duitsers. De kampbaas van de Berg is toen opgepakt.

Tijdens mijn bezoek aan het Kamp, was ik onder de indruk van de creatieve wijze waarop gevangen hun gereedschap of persoonlijke dingen maakten. De rozentuin waar de gevangenen door heen gejaagd werden. De wachttoren die meters hoog boven het kamp uitsteekt, geeft een dreigend gevoel.  De verder in het bos gelegen executie plaats met de “stenen”man, is moeilijk te bevatten. Hier sta je op een plek waar honderden mensen zijn doorgeschoten. De fundamenten van het “Lijkenhuis” heb ik maar gelaten voor wat het was.

De expositieruimtes zijn zeker een reden om het kamp te bezoeken. Er is veel documentatie en de aanwezige gids, was zo vriendelijk mij van de nodige boekjes te voorzien. De foto,s in de expositieruimte’ zijn indrukwekkend.

Voordat ik deze opdracht kreeg wist ik niet beter dan dat er Joden in dit kamp hadden gezeten. Dat blijk nu helemaal niet zo te zijn. Er zaten ook verschillende andere nationaliteiten. Zie quote

Maandag 6 februari zijn we met de hele klas ook op het Kamp geweest. Nu heeft een gids ons precies verteld wat er allemaal gebeurd is. Dat is behoorlijk schrikken als je de verhalen hoort.

Salim Labboui.

Foto’s Salim.

 

Dit verslag kwam, gezien de “inpact”, mede tot stand met wat (begeleidde) hulp en documentatie.

 

VERSCHILLENDE GROEPEN GEVANGENEN

In de eerste periode van het Kamp waren er een aantal verschillende groepen gevangenen te onderscheiden.

De prominenten

Om de Duitse kampleiding te ontlasten van alledaagse werkzaamheden en verantwoordelijkheden werden gevangenen ingezet. Deze gevangenen hadden een iets beter leven omdat ze in ruil voor hun taken minder bloot gesteld werden aan martelingen en honger. Dit was een enigszins dubieuze rol (ze waren immers min of meer gehoorzaam aan de SS’ers) en veel prominenten maakte ook misbruik van hun privileges.

De gijzelaars

In het algemeen was het verblijf van gijzelaars in het PDA van korte duur en werden zij na enkele maanden gevangenschap weer op vrije voeten gesteld (op de Joodse gijzelaars na). In de eerste periode van het PDA kregen gijzelaars, ondanks hun onschuld en vaak vooraanstaande positie, dezelfde behandeling als de andere gevangenen. Het feit dat zij uitsluitend waren geselecteerd op maatschappelijke status en woonplaats deed niets af aan hun slechte behandeling in het Kamp.

De strafgijzelaars

In het kamp zaten altijd wel een aantal strafgijzelaars. Ze werden gearresteerd naar aanleiding van aanslagen waar ze part nog deel aan hadden gehad. Soms werden mensen ook als preventief gegijzelden al gearresteerd voordat er aanslagen plaatsvonden. Hoewel al deze gijzelaars vaak in eerste instantie een aparte behandeling kregen en hun eigen kleren mochten aanhouden, waren ook zij na verloop van tijd onderworpen aan hetzelfde barbaarse regime als de andere gevangenen.

De politiek gevangenen

Tot deze groep horen eigenlijk alle mensen die zich ‘anti-Duits’ opstelden. Zoals communisten, geestelijken, verzetslieden en mensen die de Duitse regels hadden overtreden.

De asocialen

Gevangenen die als asociaal werden bestempeld hadden zeer uiteenlopende achtergronden, zoals woonwagenbewoners, kermisgasten, werkweigeraars, criminelen. Ook personen die, als gevolg van de toenemende schaarste, hadden geprobeerd zichzelf te verrijken werden onder de asocialen geschaard.

De Jehova’s getuigen

Nationaalsocialisten en Jehova’s getuigen stonden lijnrecht tegenover elkaar. De Jehova’s hadden een paarse driehoek (lap) en werden keihard behandeld. Door de Verleugnungs Erklarung te tekenen konden zij direct vrijkomen. In die Erklarung stond dat ze direct hun geloof afzworen. Er zijn vrijwel geen gevallen bekend van mensen die deze Erklarung getekend hebben.

De Joodse gevangenen

Ook in dit kamp was de behandeling van Joden zeer slecht. Ze hadden in grote mate te lijden onder de persoonlijke willekeur van de Kamp SS. Er is niet precies bekend hoeveel Joodse gevangen er in de eerste periode in Kamp Amersfoort gezeten hebben. Volgens de administratie zou het gaan om 850 joden van de 8522 gevangenen. Dit aantal zal in werkelijkheid hoger hebben gelegen. De Joodse gevangenen werden vanuit Amersfoort gedeporteerd naar Westerbork.

101 Sovjets

Op 27 april 1941 werden 101 Sovjet ‘gelost’ op de vee losplaats op station Amersfoort. De Duitsers hadden deze mannen een 14 daagse treinreis laten ondergaan om in Amersfoort de bevolking te laten zien wat voor een Untermenschen dit waren. De bevolking werd opgeroepen om te komen kijken naar deze groep die vanaf het station naar het Kamp zou lopen. Dit gebeurde in grote aantallen. De bevolking had echter voor deze mannen water en brood bij zich. De propaganda van de Duitsers had niet gewerkt. In plaats dat deze mannen als afschrikking werkte had de Amersfoortse bevolking medelijden met deze mannen. De jongemannen in de leeftijd tussen de 18 en 35 werden vervolgens opgesloten in Kamp Amersfoort. Op 9 april werden de 77 mannen die nog leefden (een aantal had het harde leven in het kamp niet overleefd) gefusilleerd bij (Monument) Koedriest. Na de oorlog zijn ze herbegraven op het Russische ereveld op begraafplaats Rusthof in Leusden.

De Amerikaanse burgers

Er is ook nog een groepje Amerikaanse burgers opgesloten geweest in Kamp Amersfoort. Dit was het gevolg van de oorlogsverklaring van Duitsland aan de VS.

 

Bron: Kamp Amersfoort